http://ieo.arle.free.fr/
Cada lenga a de règlas sièunas per èstre legida e escricha : en italian, se prononça [k] çò que se marca ch, en espanhòu la letra v se prononça [b], eca… Per legir e escriure l’occitan, fau tanbèn conèisse quauqui convencions ortograficas.
Tre la neissènça de la lenga, a l’Age Mejan, l’occitan fuguèt escrich de pertot segon de principis pariers, que siágue per li poëmas di trobadors ò per li tèxtes de l’administracion. Ne'n vaquí un exemple ame un texte de 1380, la cronica d'un Arlatenc, Bertran Boysset :
La martelliera de Meyrana
L'an MCCCIIIIXX lo jorn X de jul fon acomensada de bastir la marteliera de Mairana per G. Portal, peirier. E fes la bastir Bertran Boysset, R. Selesti e sos nebotz, J. Jenselam, G. Jordan, Sansa Jordana, Laurens Andrieu e son fraire J. Andrieu. Item, fon aquabada de bastir l'an que desus lo jorn XX del mes d'octobre. Item, costet V sens e XXVII florins e III gros e III deniers an las portas e an lo torn e an la corda que avie mestier per ausar la porta. Item, fon tesaurier d'aquela moneda e governador d'aquesta obra desus dicha Bertran Boysset. Item, rendet conte e fon quitat. E fes la carta Bernat del Puey l'an que desus lo jorn redier e novembre e la trais en forma publica.
(Bibl. Nat., ms fr 5728)
Partènt dau siècle XVIen, l’obligacion d’emplegar lo francés coma lenga oficiala degalhèt a cha pauc l’ortografia autentica, que fuguèt remplaçada per de grafias copiadas sus aquela dau francés.
Es çò qu'a notat F. Mistral dins si Memori e raconte (Plon, 1906), cap. VII, p. 112 e 113 :
« Desempièi Louis XIV, li tradicioun usitado pèr escriéure nosto lengo s’èron a pau près perdudo. Li pouèto miejournen avien, per inchaiènço o pulèu per ignourèço, adóuta la grafico de la lengo franceso, e, à-n-aquéu sistèmo – qu’èro pas fa pèr éu e que desgraciavo en plen noste galant parla, - chascun apoundié pièi si fantasié ourtougrafico : bèn tant que li dialèite de la parladuro d’O, à forço d’èstre ansin desfigura pèr l’escrituro, pareissien estrangié de-founs lis un lis autre. »
Au siècle XIXen, en seguida dau Provençau Honnorat, lis escrivans Perbòsc e Estièu, puèi lo linguïsta Loís Alibert restabliguèron lo sistèma ortografic promier, en lo modernisènt sus quauqui ponchs. Seguissián ansin la recomendacion de F. Mistral en 1874 dins una letra a l'escrivan lengadocian Aquiles Mir : «
Il faut, si l'on veut exister, affirmer carrément son existence, en reprenant les traditions de notre littérature méridionale. Il faut expulser hardiment tous les gallicismes et appliquer à nos dialectes modernes le système orthographique des troubadours du XIIIe siècle » (Revue méridionale, sept. 1901, p. 123). Es la grafia emplegada a l’ora d’ara per l’IEO e sus tota l’iera occitana, en Provènça tanbèn (per exèmple per lis escrivans Robèrt Lafònt e Joan-Ives Roier, Grand prèmi literari de Provènça, lo promier en 2007, lo segond en 2010.
Aquela nòrma, establida sus de convencions comunas per toti li dialèctes occitans, ajuda la comprenènça escricha entre eli, sensa ne’n favorisar un puslèu qu’un autre. Ansin, per respectar l’etimologia, se marca per exèmple l’-s dau plurau, l’ -r de l’infinitiu, lo –t dau participe passat, que siágon prononçats ò non dins l’usança locala.Prononciacion per lo pais d'Arle
(entre cròcs, signes de l’alfabet fonetic internacionau) : à
= [a], -a finau = [ɔ], ò
= [ɔ], o = [u], u = [y], au =
[aw], nh = [ɲ], lh = [j].